Tworzenie programu, promocja, opracowywanie informacji związanych z organizacją Świątecznego Jarmarku Edukacji 2 jest okazją do wielu, wielu rozmów. Podczas konferencji chcemy zastanawiać się, jaka powinna być nowa szkoła. Bardzo wiele osób zdaje sobie sprawę, że stary model już się wyczerpał. Jest tak odległy od nowoczesności, że za chwilę będzie się nadawał tylko do muzeum.

To bardzo rozwojowy i pozytywny czas. Są jednak momenty, kiedy padają też trudne słowa. Takie usłyszałam ostatnio od jednego z naszych prelegentów:

– „Tak, Jarmark jest konieczny, trzeba uświadamiać i inspirować nauczycieli, bo ciągle jeszcze jest wielu takich, którzy nie widzą potrzeby rozwoju i zmiany swojego warsztatu pracy. Ciągle mają miejsce sytuacje, które nie powinny mieć miejsca. Zdarza mi się widzieć nauczyciela, który, podczas przerwy lub na lekcji, krzyczy na ucznia. Czuję się bezsilny wobec takich zachowań.”

Po tej rozmowie obiecałam, że dziś powiem, co i jak robić, aby jednak reagować. Bo… brak reakcji też jest reakcją, czyli cichą akceptacją takich zachowań! Na pewno wielu z Was zna takie historie o nauczycielach, którzy zachowują się po prostu przemocowo wobec uczniów i taki stan trwa latami, bo nikt nie ma odwagi, nie potrafi zareagować.

Zacznę od tego, że jest to przede wszystkim rola lidera – dyrektora. Jeśli widzisz taką sytuację, albo informuje Cię o niej uczeń lub jego rodzice, to przede wszystkim idź z tym do dyrekcji. Przekaż informację i zapytaj, co zamierza zrobić z tą sytuacją? Często padają takie słowa:
„No ale ona/on już taki jest! Co tu można zrobić?”

Warto wtedy jednak przekonać dyrekcję, że jeśli nie zareaguje, to taka przemoc będzie się rozwijać. Inni nauczyciele też uznają, że tak można – skoro Iksiński/Ygrekowska tak się zachowuje i nie ponosi żadnych konsekwencji.

Nauczyciel, zachowując się w taki sposób, modeluje, na poziomie nieświadomym, zachowania uczniów. Uczymy innych, jak się zachowywać nie poprzez to, co mówimy, tyko poprzez to, jak sami się zachowujemy! Za chwilę oni też tak będą reagować na zachowania swoich kolegów
i fala agresji rozleje się po szkole.

Poza tym – dziś uczniowie i ich rodzice są już bardziej świadomi swoich praw i dysponują sprytnymi gadżetami typu: kamerka w długopisie, smartwatch itp. Mogą nagrać takie zachowanie nauczyciela i nie zawahają się go wykorzystać. A wtedy to już jest sytuacja kryzysowa dla całej szkoły. Więc może lepiej reagować, póki pożar się nie rozprzestrzenił, bo potem, to już „spłonie cały las”.

Bardzo ważne jest to, co i jak powie dyrektor takiemu nauczycielowi.

  • Zasada nr 1 – rozmowy o trudnych zachowaniach, rozmowy dyscyplinujące zawsze przeprowadzaj w cztery oczy, ew. w obecności wicedyrektora. Nigdy nie mów tego na forum, bo takie publiczne mówienie o tym, co złe nie doprowadzi do zmiany zachowania, a przecież podstawowym celem rozmowy jest doprowadzić do tego, aby nauczyciel zmienił swoje zachowanie.
  • Zasada nr 2 – nawet o najtrudniejszych sprawach można łatwiej i skuteczniej rozmawiać, stosując komunikat JA i strukturę FUKO:
    • F – fakty: przedstawiasz bezstronny (bez przymiotników i przysłówków) opis sytuacji:  Dziś, na przerwie o 10.45 wiedziałam, jak krzyczał Pan/krzyczała Pani na ucznia na korytarzu. Świadkiem tego byli wszyscy obecni tam.
    • U – ustosunkowanie się: opisz swoje emocje, jakie w tobie ten fakt wywołuje: Jestem… tym przerażona/jestem z tego bardzo niezadowolona, itp. Najlepiej jeśli powiesz o tym, co naprawdę czułaś/czułeś w tym momencie.
    • K- konsekwencje: wyjaśnij, jakie to niesie konsekwencje dla ciebie i twojego rozmówcy: takie zachowania prezentowane przez nauczyciela sprawiają, że rośnie poziom agresji w szkole, że inni – zarówno nauczyciele, jak i uczniowie –  też zaczynają tak reagować.
    • O – oczekiwania: poinformuj, jakie masz oczekiwania na przyszłość w podobnej sytuacji: Oczekuję, że następnym razem zareaguje pani/pan zgodnie z zasadami i według schematu, który poznaliśmy podczas szkolenia: Jak reagować na trudne zachowania innych?

Oczywiście jest możliwe, że taka jednorazowa rozmowa nie wystarczy, że trzeba będzie ich więcej, bo ten nauczyciel już nabrał nawyku takiego reagowania, ale lider musi być nieustępliwy. Dyskretnie, ale konsekwentnie monitorować zachowania nauczyciela, rozmawiać z nim, jak idzie mu zmienianie nawyku. Pamiętaj tylko:  bez oceniania, doceniaj podejmowane próby, zauważaj nawet drobne zmiany zachowania.

Pamiętaj, że inni nauczyciele Cię obserwują. To jest ważna próba Twojego liderstwa!

Co zrobić jeśli lider nie podejmie żadnej akcji? No cóż – jest kilka rozwiązań i one zależą od Ciebie. Możesz po prostu sama/sam dać taki komunikat swojemu koledze/koleżance. Zmieniaj tekst, dostosowując go do twoich odczuć i reakcji. Wiele zależy od obu stron. Czasami ludzie nawet nie zdają sobie sprawy z tego, że przekraczają dopuszczalne granice, bo nikt im tego nigdy nie powiedział. Pamiętaj, aby mówić o zachowaniach. Oddziel osobę od jej zachowania. Nie akceptujemy zachowania, ale akceptujemy osobę. Oczywiście jest ryzyko, że przestaniesz mieć kolegę/koleżankę, ale może też dasz komuś szansę, aby uświadomił sobie, że jego zachowanie jest niewłaściwie i rozpoczął proces rozwoju i zmian. Może to będzie jego życiowy przełom!

  • Możesz poprosić o zrobienie szkolenia na temat, jak reagować w takich sytuacjach.
  • Możesz też dyskretnie zorientować się, czy będziesz miał sojuszników i poruszyć temat przemocy wobec uczniów podczas zebrania rady pedagogicznej.
  • Można znaleźć rozwiązanie, tylko trzeba szukać.

To, co jest drugą stroną medalu związanego z zasadą: brak reakcji to też reakcja, to reagowanie na pozytywne, pożądane zachowania innych ludzi. Mamy tendencję, aby koncentrować się na błędach, a pozytywne zachowania traktujemy jako rzecz oczywistą i… nie zauważamy ich. Efektem tego jest to, że nie mówimy ani swoim bliskim, ani uczniom, ani kolegom i koleżankom, ani po prostu innym ludziom o tym, co zrobili dobrze. Nie mamy nawyku dawania pozytywnych informacji zwrotnych.

Niektórzy mówią: nie będę chwalić, bo jeszcze im się w głowie poprzewraca! Więc nie chwal – nie mów super, świetnie, wspaniale, bo takie pochwały są jak bita śmietana. Smaczne i przyjemne, ale nie mają wiele wartości.

Doceniaj i zauważaj to, co pozytywnego zrobili, wnoszą inni do Twojego otoczenia. Stosuj komunikat JA i strukturę FUKO, aby dawać pozytywną informację zwrotną. Zacznij trening już dziś i obserwuj, jakie zmiany to przynosi!