Poziomy Diltsa
Poziomy Diltsa
Pojęcie poziomów neurologicznych zostało wprowadzone przez Gregory’ego Batesona, a rozwinięte przez Roberta Diltsa[1]. Opisują one, na jakich poziomach funkcjonuje człowiek i w jaki sposób poziomy te wpływają na siebie. Ich zastosowanie do opisu instytucji pozwala zrozumieć wpływ poszczególnych obszarów na sposób funkcjonowania w niej ludzi. Stosowanie tego modelu może mieć szczególne zastosowanie w procesie wprowadzania zmiany w organizacji (szkole). Pozwala formułować cele i określać zadania, które doprowadzą do trwałej i rzeczywistej zmiany, a nie tylko do deklaratywnych i powierzchownych działań.
Środowisko – wszystko, co nas otacza, miejsce, obiekty, ludzie i nasze relacje z nimi, czas i warunki, w których się znajdujemy.- Zachowania– różne formy aktywności, jakie wykonujemy, nasze działania i reakcje.
- Umiejętności to coś bardziej złożonego niż zachowania. Są to sekwencje działań (wewnętrznych i zewnętrznych), prowadzące do realizacji określonego celu. To także strategie, jakimi posługuje się nasz umysł, aby zrealizować zamierzenia.
- Przekonania – uogólnienia na temat relacji, związków pomiędzy zdarzeniami, ludźmi, zjawiskami i innymi elementami rzeczywistości. Są to różnego rodzaju stereotypy myślenia, interpretacji i oceny. Mają one charakter abstrakcyjny i wykazują tendencję do samopotwierdzania się. Przekonania pomagają porządkować dane oraz nadawać sens rzeczywistości i ludzkim doświadczeniom. Z drugiej strony narzucają szereg ograniczeń i stanowią jeden z filtrów informacyjnych umysłu, zniekształcają percepcję. „Moim zdaniem …”, „uważam, że…”, „według mnie…”, „jestem pewien, że …”, „myślę, iż…”, „sadzę, że…”, „wierzę, że…” („nie wierzę, że …”), „zgadzam się z opinią, iż…”, „wnioskuję, że …” oraz wiele innych tego rodzaju stwierdzeń sygnalizuje, że rozmówca prezentuje nam swoje przekonania.
- Wartości– to, co uważamy za ważne, istotne i mające znaczenie w naszym życiu. Wartości motywują nas do działania i wyznaczają jego kierunek. Najczęściej przybierają postać prostych haseł typu „odpowiedzialność”, „sprawiedliwość”, „przyjaźń”, „skuteczność” itd.
- Tożsamość – odnosi się do tego, za kogo się uważamy, z kim (lub z czym) się identyfikujemy. Pytania „kim (czym) jestem?”, „kim chcę się stać?” itp. odnoszą się właśnie do poziomu tożsamości. „Jestem…” (nie jestem”), „, jesteś”(nie jesteś) „ja …”, „mnie..” i podobne określenia sygnalizuj nawiązanie do poziomu tożsamości.
- Misja– określa nadrzędne zadanie, jakie mamy do spełnienia w życiu. Misja to coś, co uważamy za swoje posłannictwo życiowe. Jest związana z wizją naszej idealnej przyszłości, w której realizujemy swoje najwyższe wartości. Zdania typu „moim powołaniem jest …”, moje zadanie życiowe to …”, „to, co mam do zrobienia w życiu to …” odnoszą się do poziomu misji.
W trakcie rozwoju poziomy niższe kształtują wyższe. Potem – zarówno u jednostek, jak w organizacjach – każdy poziom wyższy organizuje poziom znajdujący się poniżej i nim kieruje. Zmiana dokonująca się na poziomie wyższym bezwarunkowo prowadzi więc do zmiany na poziomie niższym. Zmiana dokonana na poziomie niższym może, ale niekoniecznie musi, spowodować zmianę na poziomie wyższym. Oznacza to, iż poziomy neurologiczne stanowią strukturę hierarchiczną, a więc elementy znajdujące się na szczycie są ważniejsze, mają większy wpływ niż te znajdujące się poniżej.
Na tej bazie powstał w Norman Benett Academy model Góry lodowej, opisany przez Macieja Bennewicza[2]. W tym modelu poziomy zostają odwrócone tak, by korzystając z obrazowej metafory góry lodowej przedstawić, iż do niektórych poziomów mamy łatwy dostęp (środowisko, zachowania), a do innych znacznie trudniejszy.
Niezbędne jest, aby pamiętać, że obserwacja dostępnych poziomów jest najprostszym sposobem weryfikowania tego, co zawierają poziomy ukryte. Jeśli więc np. w szkole deklaruje się, że najważniejszą kompetencją, która jest kształtowana to współpraca, a ławki ustawione są w klasyczny sposób – jedna za drugą – co nie sprzyja współpracy a izolacji uczniów, na szkolnych korytarzach nie ma żadnych miejsc, gdzie uczniowie mogliby ze sobą się spotkać, rozmawiać, realizować projekty, to można przypuszczać, że kształtowanie współpracy jest jedynie deklaratywne, a nie rzeczywiste.
Jak pisze Bennewicz, „przekonania to nasze software, to oprogramowania, które regulują (…) umiejętności i zachowania”[3].
Z perspektywy dyrektora – przywódcy bardzo ważne jest, aby zarówno on, jak i wszyscy pracownicy szkoły mieli świadomość, że misja i wizja szkoły/placówki, nie mogą być martwym, nic nie znaczącym zapisem. Misja i wizja szkoły/placówki wyznacza wszystko, co znajdzie się
na niższych poziomach, aż do umiejętności, zachowań osób pracujących tam oraz środowiska – przestrzeni, w jakiej społeczność funkcjonuje.
Poziomy Dilts’a – pytania organizacja
Poziom Diltsa | Pytania |
Misja | Jaki jest cel nadrzędny naszej szkoły? Po co jest nasza szkoła dla uczniów? Jak ma wyglądać szkoła, kiedy ten cel osiągniemy (to jest wizja)? Jak będą się zachowywać ludzie? Co będzie widać, słychać? Jak ludzie będą się tutaj czuć? |
Tożsamość | Kim jesteśmy jako szkoła (placówka)? Jak postrzegamy swoją tożsamość? Co jest absolutnie specyficzne i niepowtarzalne w naszej szkole? |
Wartości | Co jest ważne w związku naszą misją? Jakie wartości są związane z naszą misją? W jakim stopniu nauczyciele danej placówki uznają daną wartość, na ile jest ona spójna z ich wartościami? Jak ważna jest ona dla nich w ich pracy z uczniami? |
Przekonania | Jakie są przekonania nauczycieli-uczniów-rodziców w związku z misją szkoły? Jakie przekonania nauczycieli-uczniów-rodziców stoją w sprzeczności z misją szkoły? W jakim stopniu te przekonania wspierają realizowanie misji, a w jakim stopniu ograniczają? |
Umiejętności | Jakie umiejętności powinni posiadać nauczyciele, aby realizować misję szkoły? Jakie umiejętności powinni rozwijać uczniowie, aby opuścili w wiedzę, umiejętności i postawy zgodne z misją szkoły? |
Zachowania | Jak powinni zachowywać się nauczyciele wobec uczniów? Jak się odzywać? Jak reagować na niepożądane zachowania uczniów? Jakie formy i metody nauczania powinni stosować – jakie będą realizacji misji szkoły? |
Środowisko | Jak powinna być ukształtowana przestrzeń szkoły, aby realizować misję szkoły? Jak powinny wyglądać szkolne korytarze? Jak powinny wyglądać sale lekcyjne? Jak powinna wyglądać i być wykorzystywana przestrzeń wokół szkoły? Jakie dodatkowe pomieszczenia w szkole warto utworzyć? Jak zorganizowany jest proces nauczania-uczenia się w szkole (długość trwania lekcji, przerw, zajęcia pozalekcyjne, itd.)? Jakie zasady dotyczące sposobu ubierania się nauczycieli-uczniów-rodziców obowiązują w danej szkole? Jaki wpływ na kształtowanie przestrzeni szkoły mają nauczyciele-uczniowie-rodzice? |
Oprac. Anna Jurewicz
[1] Robert Dilts, Od Przewodnika do Inspiratora.Coaching przez duże „C” , Wydawnictwo PINLP, Warszawa 2006.
[2] Maciej Bennewicz „Coaching i mentoring w praktyce”, Warszawa 2011, s. 63-64
[3] Maciej Benn
Dodaj komentarz
Chcesz się przyłączyć do dyskusji?Feel free to contribute!